เรามาเริ่มจากคำที่ทุกคนน่าจะรู้จักและคุ้นหูที่สุดกันก่อน…
vegetarian หรือ มังสวิรัติ เป็นคำที่เรียกรวมๆ คนที่ไม่กินเนื้อสัตว์ คือ ไม่กินอาหารที่มีหรือทำจากเนื้อสัตว์ แต่จริงๆ แล้ว vegetarian ยังมีแบ่งย่อยอีกหลายกลุ่มเลย หลักๆ ที่เจอบ่อย ก็ประมาณนี้ค่ะ
1) Lacto-Ovo Vegetarian
พวกนี้คือไม่กินเนื้อสัตว์ชนิดใดเลย แต่ยังคงกินผลิตผลจากสัตว์ เช่น ไข่ นม เนย ชีส โยเกิร์ต น้ำผึ้ง เป็นต้น
คนไทยมักกินแบบนี้กันในวันเกิด หรือเดือนเกิดเพราะเชื่อว่าเป็นการทำบุญแบบหนึ่ง คนไทยเชื้อสายพุทธ คริสต์ ฮินดูบางกลุ่มก็ Lacto-Ovo Vegetarian มาตั้งแต่เกิดตามความเชื่อทางศาสนา เดี๋ยวนี้คนก็หันมาเลือกกินแบบนี้เพื่อดูแลสุขภาพกันมากขึ้น ทำให้ร้านอาหารต่างๆ มักมีเมนูมังสวิรัติไว้บริการกันมากขึ้นด้วย
2) Lacto Vegetarian
คือไม่กินเนื้อสัตว์ทุกชนิด ไม่กินไข่ทุกประเภท แต่ดื่มนม และกินผลิตภัณฑ์จากนมทั้งหลาย (ชีส โยเกิร์ต เนย ghee) ชาวไทยอินเดียส่วนมากมักกินแบบนี้ค่ะ
3) Ovo Vegetarian
ไม่กินเนื้อสัตว์ทุกประเภทเหมือนกัน กินไข่ได้ แต่ไม่ดื่มนมและไม่กินผลิตภัณฑ์จากนมด้วย ส่วนมากคนที่กินแบบนี้มักจะมาจากมีปัญหาแพ้นม (Lactose Intolerant)
4) Pesco Vegetarian หรือ Pescatarian
เหมือนประเภทที่ 1 ไม่กินเนื้อสัตว์ กินนมกินไข่ ที่เพิ่มเติมคือ กินปลาและอาหารทะเล seafood จ้า คนรักสุขภาพ อยากลดน้ำหนัก อยากเริ่มกินมังสวิรัต มักนิยมกินแบบนี้
5) Veganism หรือ Vegan
คือไม่กินเนื้อสัตว์และผลิตภัณฑ์ใดๆจากสัตว์เลย ไม่กินนม ไม่กินไข่ รวมถึงน้ำผึ้งด้วย การกินเจ ก็จัดอยู่ในประเภทนี้เช่นกัน
ในเมืองไทยส่วนมากจะเป็นแบบที่ 1 กับ 4 ค่ะ เมนูตามร้านอาหารที่เป็นมังสวิรัติ หรือ vegetarians ก็มักเป็นแบบที่ 1 คือมีนม มีไข่ด้วย ข้อควรระวังสำหรับคนที่กินแบบที่ 2, 3 และ 5 คือ ดูดีๆ นะคะ สั่งไม่ได้ทุกเมนูนะ เตือนไว้ก่อน ถ้าจะให้ปลอดภัย เลือกเมนูเจเลยค่ะ
ส่วน Vegan ก็อย่างที่บอกไว้ข้างต้น คือไม่กินทั้งเนื้อสัตว์และผลิตภัณฑ์ใดๆ จากสัตว์เลย (ทั้งนม ไข่ รวมถึงน้ำผึ้งด้วย) แล้ว Vegan, เจ และ Whole Plant Based Diet มันต่างกันหรือเหมือนกันยังไงล่ะ??
สรุปง่ายๆ คือ เหมือนกันที่ไม่กินเนื้อสัตว์และผลิตภัณฑ์จากสัตว์ แต่ต่างกันที่วัตถุประสงค์ของการกิน และลักษณะอาหาร
กินเจ และ Vegan มักจะเกี่ยวข้องกับความเชื่อ ศาสนา ลัทธินิยม อะไรประเภทนี้ค่ะ และคนที่กินเจหรือ Vegan มักทำร่วมกับการปฏิบัติตัวอย่างอื่นด้วย เช่น ในช่วงเทศกาลกินเจ ก็จะมีการถือศีลร่วมด้วย นุ่งขาว ห่มขาว ทำบุญ เป็นต้น ส่วนคนที่ทาน Vegan มักจะมาจากความมีทัศนคติรักโลก รักสัตว์ จึงเลือกไม่กินเนื้อสัตว์ และมักรวมถึงการปฏิบัติตัวอื่นๆ ด้วย เช่น ไม่ใส่เสื้อผ้า รองเท้าที่ทำจากสัตว์ (หนัง/ขน) ไม่ใช้ผลิตภัณฑ์ต่างๆ ที่ทำร้ายโลก เลือกใช้ของปลอดสารเคมี สินค้า Organic อะไรแบบนี้เป็นต้น
ในเรื่องของลักษณะอาหาร ทั้งเจและ Vegan ขอแค่ไม่มีเนื้อสัตว์ ไข่ นม น้ำผึ้ง เป็นพอ (ในกรณีของเจ จะมีของที่ห้ามกินเพิ่มเติมนิดหน่อยด้วย) ส่วนกรรมวิธีการทำ หรือใช้อะไรทำ แบบไหนยังไง ไม่ใช่ปัจจัยหลัก ดังนั้นเราจะเจออาหารที่มีแป้ง น้ำมัน อาหารแปรรูปค่อนข้างเยอะ หลายครั้งจึงยังพบคนที่กินเจหรือ Vegan ที่ Overweight หรือมีปัญหาสุขภาพอยู่
ส่วน Whole Plant Based Diet มักจะมาจากการต้องการดูแลสุขภาพ อาจจะเพื่อรักษา ลดน้ำหนัก หรือเพื่อสุขภาพที่ดีขึ้น การปฏิบัติตัวมักเกี่ยวข้องกับการดูแลสุขภาพ เช่น ออกกำลังกาย เป็นต้น
ลักษณะอาหารที่กินก็ตามชื่อเลย เน้นเป็น Whole Food, Plant Based เน้นอะไรที่มาจากพืชเป็นหลัก ปรุงแต่งไม่ต้องเยอะ ผ่านกระบวนการแปรรูปน้อยที่สุด พูดง่ายๆ คือ อาหารที่กินมองดูด้วยตาต้องรู้ว่าคืออะไร ทำมาจากอะไร พวกนี้จะเลือกกินข้าวมากกว่าเลือกกินเส้น เป็นต้นค่ะ
ยาวหน่อย แต่หวังว่าน่าจะเห็นภาพกันมากขึ้น เอาไว้เป็นทางเลือกสำหรับที่อยากหันมาทดลองกินอาหารเพื่อสุขภาพในแบบ Vegetarian กันนะคะ